ალავერდი

გრემის სამონასტრო კომპლექსი – მდებარეობს ყვარელის რაიონში. მონასტერი აგებულია XVI საუკუნეში.მისი მოხატვა დაუსრულებიათ 1577 წელს.
გრემის ისტორიული კომპლექსი შედგებოდა სამი ნაწილისაგან. ეს იყო მთავარანგელოზთა კომპლექსი, სამეფო რეზიდენცია და სავაჭრო უბანი.
XVII საუკუნეში გრემი გამოცხადდა კახეთის დედაქალაქად. საუკუნეთა მანძილზე გრემის მონასტერში ეწეოდნენ კულტურულ და ლიტერატურულ საქმიანობას.
შიდა არეულობებმა და საბოლოოდ შაჰ-აბასის შემოსევებმა პრაქტიკულად მთელი ქალაქი გაანადგურა. მოგვიანებით გრემმა თითქმის დაიბრუნა თავისი პირვანდელი სტატუსი, მაგრამ როგორც დედაქალაქი აღარ აღმდგარა.

ყვარელი – საქართველოს უმშვენიერესი რეგიონის, კახეთის შუაგულში, ქალაქ ყვარლის აღმოსავლეთით, კავკასიონის სამხრეთ კალთების მთების ქვეშ 260 ჰექტარ ტერიტორიაზე გაშლილია გამორჩეული კურორტი “ყვარლის ტბა”. გარშემო ტყე საუკუნოვანი ხეებით, წინ ტბა, რომელშიც ჩაედინება მდინარე ბურსას და ჩაგურგულას წყალი, უკან ალაზნის თვალუწვდენელი ველი, უმშვენიერესი პანორამები უნიკალურს ხდის კურორტს “ყვარლის ტბას”.

გურჯაანის ყველაწმიდა – გურჯაანის ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი მდებარეობს გურჯაანის ეპარქიაში, სოფელ გურჯაანის მახლობლად, ტყეში, კახთუბნის ხეობაში, ქ. გურჯაანიდან 2 კმ-ზე.
        ტაძრის აგების შესახებ არანაირი წერილობითი ცნობა არაა ჩვენამდე მოღწეული, თუმცა მისი მხატვრულ-სიტლისტური ანალიზის მეშვეობით შესაძლებელი გახდა აგების თარიღის განსაზღვრა VIII საუკუნით (ჩუბინაშვილი, გვ.). როგორც ვახუშტი ბატონიშვილი გვამცნობს, ეს ტაძარი ჯერ კიდევ თამარ მეფის დროიდან ენისელ მოურავთა მფლობელობაში შედიოდა, აქ მათი სასაფლაოც კი იყო (ვახუშტი, გვ. 341). XVII საუკუნეში ეს რეგიონი თავად ჯანო ანდრონიკაშვილის სამფლობელოს წარმოადგენდა. 1640 წელს თეიმურაზ I (1605-1661 ხანგამოშვებით მეფობს) დიდოელთა წინააღმდეგ აწარმოებს ომს, რომელიც მარცხით მთავრდება. ამ ომში იღუპება უშვილო თავადი ჯანო და თეიმურაზ მეფე ერთგულებისთვის მის მამულს უბოძებს თავად ნოდარ ჯორჯაძეს, კათალიკოს ზაქარიას I ძმას (1613-1630), მამულთან ერთად მის მფლობელობაში გურჯაანის მონასტერიც შევა. ამჟამად ეკლესიაში შემორჩენილია სამი საფლავი, ერთ-ერთი ეკუთვნის თავად როსტომ ჯორჯაძეს (1832), ხოლო დანარჩენ ორზე წარწერები არ იკითხება.
         გურჯაანის ყველაწმინდა ძალზედ რთულ არქიტექტურულ ნაგებობას წარმოადგენს. ტაძრის ასაგებად გამოყენებულია სამი ტიპის საშენი მასალა; ესაა რიყის ქვა, რომლითაც ამოყვანილია გარეთა კედლები, აფსიდი, გვერდის ნავები და პატრონიკე, შირიმი -კედლის კუთხეები და ღიობთა მოჩარჩოება და აგური -მთელი შუა ნავი, კამარები და ორივე გუმბათი. ტაძარი ჩვენამდე კარგადაა შემონახული, თუმცა მცირე გადაკეთებები დროთა განმავლობაში მაინც განუცდია. ძირითადი გადაკეთება მომხდარა XVII საუკუნეში ნოდარ ჯორჯაძის დროს და ის უმთავრესად შეეხო აღმოსავლეთის ფასადის ცენტრალურ დეკორატიულ თაღს, ასევე გამაგრებულ იქნა დასავლეთის გუმბათის ყელი, კარნიზი და გადახურვა. სავარაუდოდ, XVII საუკუნეშივე უნდა მომხდარიყო ტაძრის კედლების ფერწერით დაფარვა. სამწუხაროდ ჩვენთვის უცნობია ამ მოხატულობის შინაარსი. მხატვრობა კარბელაშვილის დროს უკვე ძალზედ დაზიანებული ყოფილა, მისი მხოლოდ მცირედი კვალი იყო შემონახული საკურთხევლის აფსიდში.      

ალავერდი – ალავერდის წმ. გიორგის ტაძარში დაკრძალულია მისი დამაარსებელი – წმინდა იოსებ ალავერდელი, ერთ-ერთი ასურელ მამათაგანი.
დღემდე ითვლებოდა, რომ  წმინდანის ნეშტი ტაძრის  ჩრდილოეთ მხარეს იყო დაკრძალული, მაგრამ ეს საფლავი სიმბოლური აღმოჩნდა.  სავარაუდოა, რომ XV საუკუნეში (ტაძრის პირველი რესტავრაციის დროს) წმინდანის ნეშტი საგანგებოდ გადამალეს, რათა შემოსევებისა და არეულობის დროს მისთვის შეურაცხყოფა არ მიეყენებინათ.
წმინდანის ნეშტი ტაძრის ჩრდილოეთ კედლის კალთაშია მოთავსებული და მწვანე ქვის ზოლითაა გამოყოფილი. გაკეთებულია ლუსკუმა, რომელიც ქვის კედლებიან სამარხში დევს. სამარხის კედლები კი სხვადასხვა ფერის ქვით არის გაწყობილი და ჩუქურთმებით შემკული. ამასთან, როგორც ბევრი წმინდანის საფლავს, აღნიშნულ სამარხსაც აქვს განსაკუთრებული ღია ნიშა. ამ ნიშაში მომლოცველები თითქმის ნახევარი ტანით შედიოდნენ და მადლის მისაღებად ხელით ეხებოდნენ წმინდანის ჩასასვენებელს.
ტაძარში აგრეთვე დაკრძალულია ალექსანდრე I და თეიმურაზ I.
ამავე ტაძარში დასვენებულია უნდა იყოს ქეთევან დედოფლის ნეშტის ნაწილი.
ალავერდის წმ. გიორგის საკათედრო ტაძარი ერთ–ერთი უდიდესი საეკლესიო ნაგებობაა საქართველოში.  მისი სიმაღლე გუმბათიანად – 50 მ–ს აღემატება.

ახალი შუამთა – ახალი შუამთის მონასტრის ერთ-ერთი უმთავრესი სალოცავი ხახულის ღვთისმშობლის ხატია; იგი დაბრძანებული ყოფილა ტაძრის კანკელის წინ, მარჯვენა მხარეს. ოდიგიტრიის ტიპის ჩვილედი ღვთისმშობლის ფერწერული სახე ოქროთი და ძვირფასი ქვებითაა მოჭედილი (იაგუნდი, ფირუზი, ალმასები და მარგალიტები). ხატს ზურგზე 44 წმიდა ნაწილი აქვს. დღეს ეს ხატი თბილისში, საქართველოს ხელოვნების სახლმწიფო მუზეუმის საგანძურშია დაცული.
ფილადელფოს კიკნაძე-კიკნაველიძე, შუამთის მონასტრის მღვდელმონაზონი, 1832 წლის შეთქმულების სულიერი ლიდერი იყო.

ილიას (ყვარლის) ტბა – კურორტი ყვარლის ტბა მდებარეობს საქართველოს უმშვენიერესი რეგიონის, კახეთის შუაგულში, ქალაქ ყვარლის აღმოსავლეთით, კავკასიონის სამხრეთ კალთების ქვეშ. გარშემო ტყე საუკუნოვანი ხეებით, წინ ტბა, რომელშიც ჩაედინება მდინარეები ბურსა და ჩაგურგულა, უკან ალაზნის თვალუწვდენელი ველი, ფართო ნომრები ტერასებითა და უმშვენიერესი პანორამებით უნიკალურს ხდის კურორტს ყვარლის ტბა. კურორტის ფართობი შეადგენს 300 ჰექტარს. 44 ჰექტარი უკავია ტბას, რომლის სიღრმე 20 მეტრია.